Në studion e “Top Story” u zhvillua një debat i thellë dhe i guximshëm mbi jetën seksuale të grave shqiptare gjatë periudhës komuniste, duke hedhur dritë mbi një temë që për shumë vite ka qenë tabu: trupi i gruas si mjet politik, seksualiteti si rebelim i heshtur dhe “barazia” si fasadë ideologjike.
Regjimi komunist në Shqipëri e shpalli barazinë gjinore si një prej parimeve të ndërtimit të socializmit. Gratë u përfshinë masivisht në arsim dhe punësim, u ngritën në skenën publike dhe në shumë raste morën poste me përgjegjësi. Por siç u theksua në emision, ky ishte një “emancipim i kontrolluar” – i diktuar nga Partia e Punës dhe jo nga vetëdija apo dëshira e lirë e grave.
Sipas ekspertëve dhe studiuesve të ftuar, realiteti ishte i ndarë në dy shtresa: nga njëra anë, promovim i dukshëm i gruas në jetën publike; nga ana tjetër, kontroll total mbi trupin e saj, seksualitetin dhe vendimmarrjen intime. Aborti ishte i ndaluar për periudha të gjata dhe stigmatizimi për shtatzënitë jashtë martese ishte ekstrem. Edukimi seksual mungonte plotësisht dhe çdo bisedë mbi seksin ishte e ndaluar jo vetëm në media, por edhe në jetën private.
“Gruaja në komunizëm nuk ishte e lirë të vendoste për trupin e saj,” u tha në studio. “Trupi i saj i përkiste shtetit, partisë, moralit publik – dhe jo asaj vetë.”
Megjithatë, ndër rrëfimet që i kanë mbijetuar kohës, shumë gra kanë pohuar se, paradoksalisht, kanë përjetuar një jetë seksuale më të natyrshme gjatë komunizmit. Ndoshta sepse, siç u përmend nga poetja Mimoza Ahmeti, seksualiteti i njeriut shpesh shfaqet si formë rebelimi ndaj represionit.
“Seksi në komunizëm ishte ndonjëherë një akt kundër sistemit,” tha Ahmeti në një episod të mëparshëm të “Top Story”. “Kur gjithçka ishte e ndaluar, edhe akti më i vogël i intimitetit bëhej formë rezistence. Njerëzit nuk bënin seks për luks apo dëshirë, por për të thënë ‘unë jam’.”
Në këtë sfond u shfaq edhe rrëfimi i sinqertë i aktores së njohur Monika Lubonja, e cila tregoi për kufizimet që kishin aktorët në periudhën komuniste, sidomos për skenat e afërsisë fizike në teatër apo film. Ajo kujtoi momentin e parë të karrierës kur interpretoi një skenë puthjeje në një film të viteve ’90:
“Kur bëra filmin tim të parë dhe putha Ndriçim Xhepën, mendova se po puthja një mit. Më pas, akoma kishte zonja që më thoshin ‘ke puthur burrin tim’. Ende nuk jemi të emancipuar në këtë drejtim. Puthjen e bëra, por film me gjoksin jashtë nuk e bëra dot,” u shpreh Lubonja.
Ajo shtoi se në kohën e komunizmit, edhe vetë aktorët ndëshkoheshin për skena që konsideroheshin si të “guximshme”, edhe pse shpesh ishin shumë të lehta në krahasim me standardet e sotme. Megjithatë, për një publik të mbyllur dhe të rritur me frikën e tabuve, edhe një puthje në skenë mund të konsiderohej provokim.
Diskutimi në “Top Story” solli në vëmendje nevojën për të rishikuar të shkuarën jo vetëm përmes fakteve historike, por edhe përmes përvojave të trupit, emocioneve dhe heshtjeve të grave. Në një shoqëri ku liria seksuale është ende e gjykuar dhe ku moralizimi vazhdon të dominojë, rrëfimet si ato të Mimoza Ahmetit apo Monika Lubonjës janë një hap i rëndësishëm drejt çlirimit të kujtesës kolektive dhe emancipimit të vërtetë.
Në fund, emisioni la pas një pyetje të fortë: A është vërtet e lirë gruaja shqiptare sot, apo thjesht nuk jeton më nën një emër të përveçëm si “komunizëm”?
